Ўзбекистон Республикаси фуқаро паспорти илк бор ҳаётга тадбиқ қилинган йилда миллат душмани бўлмиш Ислом Каримов ташаббуси билан Фуқаролиги йўқ шахснинг Ўзбекистонда доимий яшаш гувоҳномаси ҳам жорий қилинган эди. Бундай Гувоҳнома Ўзбекистон ССРдан ташқаридаги иттифоқдош республикаларда туғилган, СССР парчаланган чоғда Ўзбекистонда доимий яшаётганига 5 йил тўлмаган собиқ СССР фуқароларига берилганди. Шу тариқа, норасмий манбаларга кўра, 2 миллиондан кўп собиқ СССР фуқаролари Ўзбекистонда Фуқаролиги йўқ шахсга айланганди. | ||||||
Мана, Ўзбекистон Республикаси мустақил давлатга айланганига ҳам 27 йилдан ошди, Ўзбекистон Республикаси фуқароси паспорти ҳаётга тўла-тўкис жорий қилинганига эса қарийб 25 йил бўлди. Лекин шунга қарамасдан, собиқ СССР таркибида бўлган 15 та иттифоқдош республикалар ичида фақат Ўзбекистон Республикасигина собиқ СССР фуқароларини сақлаб келмоқда. Афсуски, золим Каримов нафақат мамлакатда доимий яшаётган собиқ СССР фуқароларини, яъни Фуқаролиги йўқ шахсларни, балки ўзбек халқининг катта қисмини қатор қийинчиликларга маҳкум қилган кўйи бу дунёни тарк этди. Бироқ Каримов ўлгандан кейин ҳам ер юзида йўқ бўлиб кетган, фақат Ўзбекистонда қолган собиқ СССР фуқаролари, яъни Фуқаролиги йўқ шахсларнинг катта қисмининг елкасига шамол тегмади. Шу кунга қадар атиги бир неча юз кишига Ўзбекистон фуқароси паспорти берилди, қолганлари эса Каримов даврида ватандош паспортига эга бўла олмай сон-саноқсиз тўсиқларга дуч келган ҳолда, қандай қийин аҳволда яшаган бўлса Мирзиёев бошқаруви даврида ҳам худди шундай, таъбир жоиз бўлса, ундан ҳам қийин аҳволда яшамоқда. Маълум бўлишича, Ўзбекистондаги бошқа миллатга мансуб фуқаролиги йўқ шахслар, жумладан, руслар, украинлар, беларуслар, молдаванлар, қозоқлар, қирғизлар, озарбайжонлар, арманлар, грузинлар, эстонлар, латишлар, литваликлар, туркманлар, тожиклар ва бошқа миллат вакиллари ҳамда Россия Федерацияси таркибига кирувчи автоном республикалар фуқаролари аллақачон Ўзбекистонни тарк этган ва ҳеч қандай қийинчиликларсиз ўз юртлари фуқаросига ёки фуқаролиги йўқ шахсларни имтиёзли қабул қилган Россия фуқаросига айланган. Бу борада, уларнинг миллати муҳим ўрин эгаллаган. Яъни, фуқаролиги йўқ шахсларни қабул қилувчи давлатлар, энг аввало, ўз миллатдошларига сидқидилдан, юксак хайрихоҳлик билан ватандошлик паспортини жуда қисқа муддат ичида қўш қўллаб тутган. Шу тариқа улар Ўзбекистонда бир неча йиллар яшаб, фуқаролик ололмасдан чеккан заҳматларию машаққатларини унутишга мушарраф бўлган. Айни пайтда Ўзбекистонни тарк этолмаётган, Ўзбекистонда яшаётган фуқаролиги йўқ шахсларнинг 95-98 фоизини СССР пайтида қўшни республикаларда туғилган ўзбеклар, Ўзбекистонни, шу юрт, шу заминни она ватан дея ҳисобловчи туб миллат вакиллари ташкил этади. Бироқ, шундай бўлса-да, Мирзиёев ҳукумати фуқаролиги йўқ шахсларга ҳамон панжа орқасидан қараб келмоқда, уларга гўёки иккинчи навли миллат сифатида қарамоқда. Фуқаросизларни фуқаролик билан таъминлашни чунонан пайсалга солмоқда. Агар бундай бўлмаганда эди, ҳукмрон доира вакилларимиз биринчи навбатда асосий эътиборини худди бошқа давлатлар раҳбарларидек ўз миллатдошларига, уларнинг ҳозирги ниҳоятда аянчли тақдирига қаратган бўларди. Афсуски, ундай бўлмаяпди. Натижада, айбсиз айбдор бўлмиш фуқаролиги йўқ шахслар ўз юртида етим қўзи кўйида яшашга, ҳар хил тўсиқларга рўбаро келишга мажбур бўлмоқда.
Муаллиф: Рӯзибой Азимий |