СУВНИ МУҲОФАЗА ҚИЛИШ

Табиий сув–биосферанинг муҳим қисми. Биосферада суюқ ҳолатдаги сув ҳеч вақтда кимёвий тоза бўлмайди, уларда ион ҳолатда эриган моддалар бўлади. Табиий сув тоғ жинслари, атмосфера ва турли мураккаб организмлар билан мулоқотда бўлади. Атмосферадаги сув буғлари қуёш радиациясини фильтр (ушлагичи) бўлиб хизмат қилади. Ер юзида сув ҳаракатининг кескин таъсирини камайтиради.

Сув ер юзининг иқлимини белгилайдиган асосий омил. Сувсиз об-ҳаво бўлмайди.Ер юзидаги сув буғларининг асосий манбаи океанлар ҳисобланади. Сувнинг асосий қисми деҳқончилик учун сарфланади. “Экология ва табиатни муҳофаза қилиш асослари” китобида берилган маълумотларга кўра 1 га ғўза, лавлаги, маккажўхори экини учун ўртача 4000-8000 м3 сув сарфланар экан.

Сувнинг инсон талабини қондиришдаги сарфи ҳам катта. Бир одамнинг кундалик эҳтиёжини қондириш учун 300-500 литр сув сарфланади. Айниқса, тоза сув саноат эҳтиёжлари учун ҳам кўп ишлатилади. Ижтимоий тармоқлардан олинган маълумотларга кўра 1 тонна чўян эритиш ва унга шакл (прокат) бериш учун 300 м3, 1 тонна мис учун 500 м3, 1 тонна резина ишлаб чиқариш учун 3500 м3, синтетик каучук ва сунъий тўқима учун 2100–3500 м3, 1 тонна никел учун 4000 м3 сув сарфланар экан. Ҳозирги замон техникаси илгариларига нисбатан кўп сув сарфлайди. Йирик завод, фабрикалар бутун бир дарёларнинг сувини олади. Тоғ бойликларини меҳанизмлар ёрдамида қазиб олиш ҳам кўп сув сарфланишига олиб келади. Ёғоч тайёрлашда дарахтларнинг шохлари 3600 атм 900 м3/сек тезлик билан нинасимон сув оқими- “сув чанги” ёрдамида тозаланади.

Сувнинг ниҳоятда кўп ишлатилиши уни танқислигига олиб келмоқда. Ҳозир ер курасининг учдан бир қисмидаги аҳолига тоза сув етишмайди. Масалан, 4 млн аҳолига эга бўлган Гонконг сувни қувур орқали Хитойдан олади. Гонгконгга сурункасига сув етишмайди. Жазоир эса четдан олиб келинган сув ҳисобига яшайди. Сув масаласи кишилик жамиятининг муҳим муаммоларидан бири бўлиб қолмоқда. Шунинг учун сувни эъзозлаш, ҳимоя қилиш катта аҳамиятга эга.

Ичимлик суви тобора камайиб бормоқда. Бунга аҳолининг ўсиши, дарёлар оқимида сувнинг исрофланиши, сув манбаларининг саноат чиқиндилари билан ифлосланиши сабаб бўляпти. Сув бойликларини ҳимоя қилишга ҳукуматимиз катта эътибор беряпти. Ўзбекистон Республикасининг сувни ҳимоя қилиш тўғрисидаги Қонуни 1–моддасида сувга бўлган муносабатларни бошқариш лозимлиги таъкидланиб, у табиатнинг бошқа бойликлари билан боғлиқ эканлиги қайд қилинган. Шунинг учун мамлакатимизни қазилма бойликлар ҳақидаги Қонунда, улардан фойдаланишда сув манбаларини ифлослантирмаслик таъкидланган. Балиқларни ҳимоя қилиш учун тоза сувларга ифлосланган сувларни ташламаслик кўрсатилган. Мамлакатимизнинг сув қонунчилигида сувнинг тозалигига ташкилотлар, корхоналар ва ҳар бир шахс жавобгарлиги алоҳида белгилаб қўйилган. Сув манбалари тозалигини назорат қилиш, Вазирлар Маҳкамасининг ижроия қўмиталари, халқ депутатлари вилоят кенгашлари ва Табиатни муҳофаза қилиш Давлат қўмитасига топширилган.